Kütüphaneler, diğer insanların olduğu gibi görme engellilerin de bilgiye erişiminin sağlanmasında en önemli kurumlardandır. Görme engelliler, gerek eğitimleri sırasında, gerekse günlük yaşamlarında kütüphaneleri kullanma ihtiyacını duymaktadırlar. Kütüphaneler hizmet verdikleri kullanıcılar arasında bu grubun da gereksinimlerini ve taleplerini göz önünde bulundurmalıdırlar. Bilgi merkezleri ve kütüphaneler, bilgiye gereksinim duyan her bireyin ihtiyacı olan bilgiyi etkin yollarla sağlamalıdır. Toplumsal kuruluşlar toplumdaki eşitsizliği azaltma sorumluluğuna sahip olmalıdır. Bu bağlamda, kütüphanelerin işlevlerini yeniden gözden geçirmesi, sosyal bir kurum olarak misyonlarını güçlendirmeleri ve gelişmeler ve gereksinimler doğrultusunda hizmet stratejilerini belirlemeleri gerekmektedir (Subaşıoğlu, 2008). Görmeyenlere yönelik kütüphane hizmetleri son iki yüzyılda özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’daki gelişmelere paralel olarak artış göstermiştir. ABD’de 19. yüzyılda yardım kuruluşları tarafından bazı çalışmalar başlatılmıştır. İlk kez Kongre Kütüphanesi görmeyenlerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bir okuma odası açmış ve Braille koleksiyonu oluşturmaya başlamıştır. 1904 yılında 18 Amerikan halk kütüphanesi görmeyenler için hizmetler vermeye başlamıştır. 1921 yılında kurulan Körler İçin Amerikan Vakfı (American Foundation for The Blind-AFB) görme engellilerin eğitim ve günlük yaşam ihtiyaçlarına yönelik ürünler oluşturmaktadır. Diğer ülkelerde ise, körlerle ilgili kütüphane hizmetleri genellikle yardım kuruluşları tarafından başlatılmıştır. Uluslararası alanda, görme engellilere yönelik kütüphane hizmetleri ile ilgili çalışmalar 1978’den beri IFLA tarafından yürütülmektedir. IFLA, kütüphane çalışanlarının bu alanda eğitimi, bilgi alışverişi, standartların ve hizmetlerin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmaktadır. Ülkemizde Milli Kütüphane, üniversite, halk ve görme engelli okul kütüphaneleri başta olmak üzere gönüllü kuruluşlar, okullar ve özel araştırma kütüphaneleri görme engellilerin bilgi kaynağı gereksinimlerini giderebilmek amacıyla kütüphane hizmetleri vermektedir.
Türkiye’de görme engelliler için kütüphane hizmetleri Milli Kütüphane tarafından 1955 yılında başlatılmıştır. Ortaokulu dışardan bitirecek görme engelliler için Braille kitap hazırlamak amacıyla yapılan çalışmalar, görme engelliler okullarının açılmasıyla ders kitaplarından vazgeçilerek roman, öykü, şiir ve bilimsel kitapların Braille daktilo ile yazılması şekline dönüşmüştür. Ancak, bu çalışmalardan verim alınamamıştır. Günümüzde görme engellilere yönelik kütüphane hizmetleri Milli Kütüphane, Altı Nokta Körler Derneği, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphanesi, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, İzmir Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı, Bakırköy Belediyesi Körler Kütüphanesi, Gazi Üniversitesi Kütüphanesi, Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi, Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi, Erzurum ve Eskişehir İl Halk Kütüphaneleri ve ODTÜ Kütüphanesi tarafından verilmektedir (Kanık, 1994, s.43).
Kütüphaneler tüm kullanıcılarına hizmet vermek durumunda olan kuruluşlardır. Bu nedenle görme engellilerin ihtiyaç ve taleplerinin ortaya çıkarılması bilgi hizmetlerinin sunumu ve geliştirilmesi için gereklidir. Bütün kullanıcıların gereksinimleri aynı değildir. Kütüphanenin kolay erişilebilir olması, teknolojik cihazlara sahip olması, alternatif formatlarda bilgi kaynakları, eğitimli ve ilgili personel görme engellilerin belli başlı ihtiyaçları arasında yer almaktadır.
Kaynakça
Subaşıoğlu F. (2008). Üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümlerinin “engellilik farkındalığı” üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 9(2), 399-430.
Kanık, L. (1994). Görme engellilere yönelik kütüphane hizmetleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
0 Yorumlar